بروز مشکلات تنفسی بعد از عمل جراحی بای پس عروق کرونر (CABG) دلایل متعددی دارد و تنگی نفس بعد از پیوند عروق کرونر بسیار شایع است. در این مقاله علل تنگی نفس بعد از عمل قلب باز و روش های درمان آن را شرح می دهیم.
آتلکتازی
یکی از علت های بروز تنگی نفس بعد از عمل قلب باز، آتلکتازی (جمع شدن و روی هم خوابیدن کیسه های هوایی در ریه ها) و تجمع مایعات درون ریه و یا اطراف آن می باشد. اغلب بیماران بعد از عمل جراحی بای پس عروق کرونر، این مشکلات را دارند. معمولا افراد بعد از عمل جراحی به دلیل دردی که دارند، تنفس سطحی داشته و این امر می تواند منجر به آتلکتازی شود.
تجمع مایعات در اطراف قلب
این مورد کمیاب تر است اما می تواند باعث تنگی نفس بعد از عمل قلب باز شود.
آمبولی ریه
آمبولی ریه یا لخته شدن خون یکی از اتفاقاتی است که ممکن است بعد از جراحی قلب باز بیفتد و در این صورت، مشکلات تنفسی و تنگی نفس برای برای فرد ایجاد می کند.
اضطراب
اضطراب نیز می تواند یکی از علل احتمالی بروز مشکلات تنفسی پس از عمل جراحی بای پس عروق کرونر باشد. به ویژه در صورتی که موارد ذکر شده قبلی رد شده باشد.
درمان آتلکتازی بعد از عمل قلب باز
آتلکتازی با پیاده روی، تنفس عمیق و سرفه کردن بهبود پیدا می کند. همچنین ممکن است پزشک استفاده از اسپیرومتری تشویقی را توصیه کند. همه ی افرادی که بعد از عمل جراحی نیاز به استراحت طولانی مدت در بستر دارند، از جمله بیمارانی که جراحی بای پس عروق کرونر داشته اند، می توانند از این دستگاه استفاده کنند.
این دستگاه به باز شدن ریه ها هنگام تنفس کمک می کند که این امر خود از بروز مشکلات تنفسی و پنومونی (ذات الریه یا عفونت ریه ها) جلوگیری می کند.
نحوه استفاده از دستگاه اسپیرومتر:
برای استفاده از این دستگاه، بیمار سری مخصوص را در دهان خود قرار داده و به آرامی و تا حد ممکن در آن می دمد. سپس دستگاه مقدار عددی هوای دمیده شده را نشان می دهد. سرفه کردن نیز باعث عملکرد بهتر ریه ها می شود.
درمان با سرفه کردن
در بیماران بای پس عروق کرونر، سرفه کردن می تواند به تنفس آن ها کمک نموده و از بروز هرگونه مشکل تنفسی جلوگیری کند. اگرچه ممکن است این بیماران همچنان دچار مشکلات تنفسی شوند.
درمان با داروهای ادرار آور
استفاده از داروهای دیورتیک یا ادرارآور نیز برون ده ادراری را افزایش داده و به دفع مایعات جمع شده در ریه ها کمک می کند. همچنین، ممکن است بیمار، به دنبال جراحی بای پس عروق کرونر، به نارسایی کلیوی نیز دچار شود که در این صورت نمی تواند از داروهای دیورتیک استفاده کند. زیرا این داروها برای افزایش برون ده ادراری به کلیه ها فشار می آورند.
درمان با داروهای رقیق کننده خون
در برخی موارد بسیار نادر که آمبولی ریه یا لخته خون در ریه ها منجر به تنگی نفس می شود، باید لخته خون با داروهای رقیق کننده برطرف شود. در این صورت پزشک داروهای رقیق کننده خون را برای درمان تنگی نفس تجویز می کند.
اسپیرومتری تشویقی یا دستگاه تمرین تنفس
اسپیرومتری تشویقی که با نام اسپیرومتر انگیزشی و اسپیرومتر خانگی نیز شناخته میشود، یکی از راههای افزایش بازده تنفسی است که بعداز اعمال جراحی جهت تقویت، بازتوانی و یا حفظ وضع تنفسی فعلی بیمار استفاده میگردد.
اسپيرومتري تشويقي به منظور جلوگیری از چسبیدن ریه ها به یکدیگر( Atelectasis) یا ذاتالریه( Pneumonia) به کارگرفته میشود تا با باز کردن مجدد آلوئولهای بسته شده، هدایت ترشحات به راههای هوایی اصلی را تسهیل نماید. دستگاه اسپیرومتر تشویقی دارای یک لوله میباشد که در دهان بیمار قرار میگیرد، چنانچه فرد توانایی ایجاد دم مناسب را داشته باشد پیستون ها و یا توپ ها شروع به بالا رفتن میکنند.
جهت بالا رفتن یک توپ نیاز است در طول دم ۴۰۰ML/S ، برای بالا رفتن دو توپ ۹۰۰ML/s و برای بالا رفتن ۳ توپ ۱۲۰۰ML/S جریان هوا ایجاد شود. این نوع اسپیرومتری ها با نام اسپیرومتر انگیزشی – جریانی شناخته میشوند زیرا میزان جریان هوایی را که در طول دم ایجاد می شود را اندازه گیری می کند.
به چه علت پس از عمل قلب باز نیاز به استفاده از اسپیرومتری انگیزشی میباشد؟
با توجه به اثرگذاری مستقیم سیستم ریوی بر عملکرد قلب، بعد از انجام عمل جراحی قلب بشدت ضعیف و تحریک پذیر شده است، نیاز است سیستم ریوی عملکرد مناسبی داشته باشد تا از آسیب های بیشتر به قلب جلوگیری نماید. از همین رو پس از عمل جراحی استفاده از دستگاه های تمرین تنفس مانند اسپیرومتری تشویقی 5000 سی سی جهت بهبود عملکرد ریه در زمینه تبادل گازهای خونی توصیه می گردد.
به چه علت استفاده از اسپیرومتر تشویقی برای کودکان دارای سیستیک فیبروزیس(CF) مفید می باشد؟
یکی از کاربردهای اسپیرومتری های تشویقی که به تازگی مورد بررسی و توجه قرار گرفته است، استفاده در کودکان دارای CF می باشد. در تحقیقات جدید مشخص گردیده است در کودکان دارای این بیماری که از اسپیرومتر تشویقی جهت فیزیوتراپی ریه بهره می برند، دو پارامتر: FEV* و FVC* (که در این کودکان به طور معمول پایین تر از حد نرمال می باشد) افزایش چشمگیری می یابند.
*ظرفیت حیاتی اجباری (با فشار) (Forced Vital Capacity) یا FVC
حجم هوایی است که بعد از یک دم عمیق میتوان با شدت و با حداکثر توان از ریهها خارج کرد
* حجم بازدمی اجباری (FEV (Forced Expiratory Volume
حداکثر حجم هوایی که ممکن است در یک زمان خاص حین بازدم از ریهها خارج شود.
زمان استفاده از دستگاه اسپیرومتری تشویقی
استفاده از دستگاه اسپيرومتري تشويقي یک روز پیش از عمل جهت یادگیری کامل
روز اول و دوم پس از عمل هر 2ساعت یکبار
روز سوم بعد از عمل : هر دو ساعت يك بار
روز چهارم بعد از عمل به بعد: هر چهار ساعت يك بار
نحوه استفاده از دستگاه اسپیرومتری تشویقی
بخش علامت را بر روی حجمی که پزشکتان توصیه کرده است قرار دهید.
بنشینینید یا بصورت صاف باییستید و اسپیرومتر را در مقابل صورت خود نگه دارید.
ابتدا یک نفس عمیق بکشید سپس قطعه دهانی را بین دو لب قرار دهید (دقت کنید زبان نباید مانع از عبور هوا شود)
یک نفس آرام و عمیق بکشید. هنگامی که هوا را به درون ریه می کشید پیستون یا توپ ها شروع به حرکت می کنند.
تاجایی که در توان دارید با درون کشیدن هوا توپ ها یا پیستون را به عددی که پزشک تجویز کرده نزدیک کنید.
زمانی که دیگر توانایی داخل کشیدن هوا را ندارید نفس خود را برای چند ثانیه حبس کنید (۲ الی ۵ ثانیه)
هوا را بیرون داده و به راحتی نفس بکشید.
تمام موارد بالا را به تعدادی که پزشکتان توصیه کرده انجام دهید.
بعد از اتمام چند سرفه بکنید تا تمام مخاطی که در ریه جمع شده خارج شود و تنفس راحتتر گردد.